Julio Camba teríase namorado dos viños de Pazo Baión

A comarca do Salnés é un lugar cheo de maxia. Nos seus territorios conviven paisaxes que nada teñen que envexar á Toscana, coas instantáneas mariñas da ría de Arousa. Dos primeiros xorde o albariño. E das segundas, os froitos da despensa mariña de Europa. Tanto a terra como o mar insuflan nos habitantes da comarca uns coñecementos e unha forma de ser únicos. Por iso é polo que vise nacer a personalidades tan fascinantes como Valle Inclán, Ramón Cabanillas ou Julio Camba.

Precisamente, este último, un dos xornalistas e correspondentes máis importantes da historia de España, naceu no mesmo concello no que se atopa Pazo Baión: Vilanova de Arousa. Iso traduciuse no seu amor incondicional polo viño. Julio Camba (1876-1959) gozou, ao longo e ancho do planeta, das mellores elaboracións. De Francia a Estados Unidos, da Vella Europa ao Novo Mundo.

Toda a súa sabedoría vinícola filtrouse nas súas crónicas xornalísticas e nos libros que recompilan o seu traballo. En especial en La casa de Lúculo o el arte de comer (1929), un fascinante tratado de gastronomía; e en La ciudad automática (1932), un compendio das súas crónicas neoyorkinas.

Non se nos ocorre mellor forma de celebrar o Día do Libro, que, lembrando a estreita relación que uniu a un xenio das letras, como Julio Camba, coa elaboración máis importante da súa patria moza: o albariño. Un amor allende os mares e sucado por palabras.

Julio Camba, un amante do viño a través do mundo

Cando aínda era un adolescente, Camba emigrou, de polisón, a Arxentina. Así comezou un periplo que o levou desde a ría de Arousa ata algunhas das cidades máis importantes do mundo: Londres, Paris, Roma, Berlín, Istambul, Nova York… A historia dun home feito a si mesmo, un xornalista cosmopolita e universal que non só non renunciou ás súas raíces, senón que as puxo en valor sempre que puido.

Como diciamos antes, O Salnés marca a lume aos seus descendentes. Nos seus múltiples traballos como xornalista, cronista parlamentario, articulista e correspondente no estranxeiro, Julio Camba viuse influído polas súas orixes. O seu sentido do humor e o seu prodixioso manexo da ironía procedían da retranca galega. Os seus profundos coñecementos gastronómicos e vinícolas tiñan a súa orixe nos valiosos produtos das Rías Baixas: os froitos do mar e o viño albariño, que, por aquel entón, estaba lonxe de ser a florecente e prestixiosa industria que é hoxe en día.

Durante as súas corresponsalías europeas, Julio Camba puido investigar e catar os viños máis importantes do mundo, por aquel entón: os franceses. En La casa de Lúculo o el arte de comer fai un repaso exhaustivo polos viños de Bordeus, Borgoña, o Ródano, o Rin, Alsacia… Clasifícaos segundo a súa calidade, asígnalles maridaxes e escribe unha sorte de regras para gozar do viño.

No que respecta a os viños brancos, como o albariño, considera que estes deben servirse fríos e ter un bouquet suave. Así mesmo, sostén que, coas outras, o marisco e o peixe hai que tomar viños brancos. Tal como faise tradicionalmente nas Rías Baixas, onde os produtos do mar foron acompañados ao longo dos séculos das elaboracións tradicionais feitas a partir da uva de variedade albariño.

Poñer en valor o tradicional

A súa fascinación pola puxante industria vinícola francesa, torna en desencanto co paso dos anos. As elaboracións abandonan o tradicional para dar paso a un proceso puramente mercantilista:

Indubidablemente a produción vinícola constitúe hoxe en Europa unha industria tipicamente americana, e o europeo que non queira beber viños de serie non terá máis remedio que facer a súa maleta e vir a América.

Julio Camba, La ciudad automática

Cando chega a Nova York, como correspondente do diario ABC, descobre os efectos da Lei Seca (1920-1933). Ao prohibirse a comercialización do viño, este convértese nunha elaboración meramente caseira, debido a que se pode cultivar a vide para autoconsumo.

Esta volta ao artesanal, emocionou profundamente a Camba. Quizais o retrotrae á súa infancia, ao albariño da casa, elaborado a partir da uva que se recollía dos viñedos e que escapaba de calquera tipo de estandarización. Viños elaborados seguindo coñecementos centenarios, traspasados de pais a fillos, orixinarios do Imperio Romano e perfeccionados nos mosteiros medievais. Por iso é polo que declare que:

América fai o seu viño exactamente como o facía Europa na Idade Media, e non só o fai con uvas de California, senón que o fai tamén con uvas españolas, francesas, italianas e alemás.

Julio Camba, La ciudad automática

Contra a estandarización

Con esta defensa do viño tradicional, Julio Camba carga contra a estandarización do viño. Debido a que, ao falar dunha elaboración tan complexa, é imposible que «se nos presente todos os anos co mesmo cor, o mesmo cheiro e o mesmo sabor».

O xornalista de Vilanova de Arousa usaba o seu verbo para poñer en valor non só o tradicional, senón a diversidade do universo vinícola. Para defender que todo bo viño é diferente dos demais, debido a que ten unha composición aromática e unha acidez que o fan único.

Coa súa crónica neoyorkina, Cambia indica o camiño da industria vinícola futura: a aposta por elaboracións cargadas do que lle sobraba a el: personalidade.

Ou, dito doutra forma, para crecer, o viño non debe transformarse en refresco, senón potenciar o que o fai ser como é.

Viño albariño: tradición e innovación

Sexa como for, o tempo deulle a razón a Julio Camba. Polo menos no que respecta ao viño co que creceu: o albariño.

O que no seu día era unha industria embrionaria, eminentemente local e de autoconsumo, converteuse nun sector puxante, no que a innovación e o coidado de todas as fases do viño van da man. O resultado deste proceso pódese ver a través dos datos da D.O. Rías Baixas. Hoxe en día, o viño albariño consómese en 70 países do mundo e en 2021 exportáronse máis de 9,4 millóns de litros.

Todo iso, fuxindo da estandarización contra a que clamaba Julio Camba. Posto que os albariños destacan polo seu frescor, personalidade e estrutura.

O seu prestixio creceu ata situar ao albariño no Olimpo vinícola mundial. Unha liga da excelencia na que xoga de ti a ti cos viños que Camba analizou na casa de Lúculo ou a arte para comer.

Así, o florecemento industrial non foi acompañado dunha homoxeneización dos viños. Nin a profesionalización da súa elaboración provocou que se deixase atrás a tradición centenaria. Todo o contrario. As adegas de albariño souberon conxugar tradición e innovación para producir elaboracións únicas e potenciar o máis importante: unha materia prima única no mundo, a uva albariño.

Os viños de pago de Pazo Baión: acidez e personalidade por milleiros

Regresando ás provocadoras palabras de Julio Camba, este destacaba que en Estados Unidos «cada cal pon na súa produción un coidado exquisito». Desta forma seguía incidindo no valor do artesanal, da ourivaría detrás das elaboracións caseiras.

Ese mesmo espírito está na base do proxecto de Pazo Baión, desde que, no ano 2008, Condes de Albarei comprase a propiedade. Cada unha das tres elaboracións da adega, Pazo Baión, Gran a Gran e Vides de Fontán, é unha obra de ourivaría vitivinícola. Os tres viños elabóranse única e exclusivamente coas uvas recollidas nos viñedos da leira. Por iso é polo que sexan viños de pago. E o equipo de Pazo Baión coida e consente cada detalle desde o cultivo das vides ata o embotellamento e a comercialización do viño.

Desta forma, os profesionais de Pazo Baión logran conxugar avances tecnolóxicos punteiros, como o ovo de formigón para criar aos viños, coa sabedoría e o saber facer milenarios. O obxectivo non é outro que elaborar viños únicos, de rebosante personalidade e complexa estrutura.

Así, os albariños de pago de Pazo Baión aprovéitanse da abundante acidez da uva recollida na leira para ser elaboracións absolutamente únicas.

Retomando o devandito por Julio Camba hai case un século: Pazo Baión, Gran a Gran e Vides de Fontán non teñen nin o mesmo cor, nin o mesmo sabor, nin o mesmo cheiro que ningún outro veu do mundo. Son irrepetibles, do mesmo xeito que os viños de casa cos que deleitaba Camba os seus sentidos cando visitaba Vilanova de Arousa entre viaxe e viaxe.

Por iso cremos que Julio Camba teríase namorado dos albariños de pago de Pazo Baión. Do mesmo xeito que nós amamos a súa obra e o seu legado. Un home que levou ao Salnés e ao albariño polo mundo, moitos anos antes de que os nosos viños fosen premiados, valorados e consumidos nos mesmos lugares polos que el transitou. E que describiu brillantemente a todos os seus lectores.

Con poucas cousas maridan mellor as máis fascinantes palabras que cun bo viño.

Feliz Día do Libro!